bamboegordijn

Zelden heb ik een boek gelezen dat me al op de eerste bladzijdes een harde knal gaf van wat-is-dit. Ik dacht meteen: wie is deze man, wie is deze Karel Snijtsheuvel? Een Indische stem uit 1958. Dat is het antwoord en het mysterie tegelijkertijd.

Karakter

Het boek is een pocket, u kent ze wel. Dun krantenachtig papier, snel vergeeld en goedkoop. De prijs staat op het boek: 1,90 gulden. Uitgeverij ‘Neerlandia’, gevestigd in Nederland.
Dan weten we: het kwam verscheen hier.
Maar het gaat vooral over dat andere ‘hier’, over Indië. De titel zegt het:Onthullingen vanachter het bamboegordijn.
Karel C. Snijtsheuvel is een persoonlijkheid, een man van karakter, vol van emotie, en hij slingert alles wat hij denkt, voelt en vind op het papier, maakt niet uit hoe.
Die pocket van 160 pagina’s, daar maakt hij gewoon vier boekdelen van.
Hij schreeuwt op papier: vetgedrukt en in hoofdletters, nauwelijks te lezen.
Aan politiek-correct doet hij niet, wil hij schelden, dan gaat hij schelden.
Hij bandjirt op papier.
Wie dan?

Bandoeng

Ik hield meteen van hem, om alles.
Om hoe hij over zijn leven vertelt – de oorlog, waar hij in terecht kwam als jongen, uit de banken geplukt van de Hoogere Burgerschool (H.B.S.), vermoedelijk in Bandoeng.
Ik citeer:

Wij marcheerden op. Niet naar de glorie, maar naar de dood. Meer dan driekwart van ons bataljon zou worden uitgeroeid, na een gigantische strijd tegen de Japansche stoottroepen, die het predicaat duivel ten volle verdienden.
[…] Misschien was de overgang van schoollokaal en ouderlijk huis naar kazerne en oogstschuur van de dood te abrupt, te intens ook.

Die mengeling doet het: keiharde waarnemingen, dan de gevoeligheid van de duiding. En niks van vergeving of verzoening of acceptatie of wat dan ook. Alle ervaring en emotie geeft hij aan de lezer. Zo was het, doe er maar wat mee.
Oorlog, krijgsgevangenschap in Japan, in Nederland, vermoedelijk in Limburg, journalist, staat op de achterkant van het boek.

Bennie ging naar Amerika

Karel C. Snijtsheuvel is zuinig met informatie over zijn eigen leven. Een Hollandse vader, een Indische moeder. Een broer, Bennie, die naar Amerika ging: er staat een foto afgedrukt op het oude papier. Ook is er een foto van Conny Snijtsheuvel, zonder uitleg van een familierelatie.
In deel 3 komt er iets meer boven water. Dat deel heet: “De meest boeiende, maar ook de meest schrijnende historie van ‘halfbloeden’ ooit beschreven.’
Daarin vertelt hij over de geschiedenis van Indische Nederlanders, “mixtiezenhistorie”, “Indische mensen” (“noem ze nooit meer ‘halfbloeden’”) en hij zegt over zichzelf:

Ik ben een Europeaan met Aziatisch bloed. Ik heb Europa gezien, eerder heb ik grote delen van Azië doorkruist. Mijn Nederlandse vader haf mij de Westerse denkwijze met de paplepel in, mijn Indische moeder leerde mij in de bakermat de Oosterse filosofie.

Wat hij wil, is gehoord worden, in wat en wie hij is, en waar hij voor staat: het zelfbewustzijn van de “Indische mensen”, die te vaak achtergesteld werden. Hij roept op tot zich uitspreken, tot helpen van degenen die in de knel zitten. Dat zijn anno 1958 vooral de Indische mensen die nieuwe Indonesiërs moesten worden:

“De omstandigheden, maar bovenal de houding van onze gedegeneerde staat en van ons sufgedirigeerd volk presten de verlaten NEDERLANDSE kinderen van NEDERLANDERS tot het aanvaarden van een papieren Indonesiërschap. En nu gebleken is, dat wij met die politiek er smerig naast hebben gevist, wij: staat en volk, nu mogen wij niet het lef hebben om ons – en dus ook HUN tehuis – te werend en alsook niet om hen uit te maken voor de fictieve en vijandige aanduiding ‘Indonesiër’. En zéker mogen wij dat niet op grornd van een puur bureaucratisch (en dus in wezen niet-bestaand) gebrek.

bamboegordijnZonder twijfel

Zo gaat het door. Hij raast flink, deze Snijtsheuvel, maar altijd heeft hij wel een punt. Soms zijn de bronnen die hij gebruikt vaag of noemt hij feiten zonder bronnen, soms generaliseert hij te sterk, maar toch, hij is een journalist met visie op zijn tijd, zijn verleden en vooral: hij is een beeldende verteller, een man met kracht in zijn stem.

En nergens twijfelt hij aan zichzelf. Nooit denkt hij: zou het wel zo zijn, dat weten we toch al, anderen hebben ervoor geleerd en wat kan ik nu.
Snijtsheuvel schrijft wat hij weet, kent en vindt. Dat maakt het onweerstaanbaar proza. Als u het boek ergens tegenkomt: kopen, hoor.
Dan voelt u ook meteen dat ook uw stem meetelt, vooral als u naar binnen kijkt en voelt: maar dit heb ik te vertellen.

Dat is de inspiratie van Karel C.  Snijtsheuvel. Hoe zou het hem toch vergaan zijn?