Artikelen - Indische Schrijfschool

Hij was de Indische burgemeester van Amsterdam

De Indische burgemeester van Amsterdam was Willem Frederik van Leeuwen, geboren in Soerabaja, hij kon netwerken als geen ander en aan het begin van de vorige eeuw mocht het koloniale bedrijfsleven voor hem op de knietjes, uit dankbaarheid.
Dat zat zo.

O nee, eerst de burgemeester. Op Parlement.com lees ik een typering:

Dominante persoonlijkheid die allergisch was voor SDAP’ers.
Stond bekend als slim en gevat, maar ook als enigszins driftig.
Hekelde als liberaal lid van de Eerste Kamer de bemoeizucht van de minister van Binnenlandse Zaken in Amsterdam.
Eerste vicepresident van de Raad van State die niet van adel was.

Dat je denkt: die man durfde wat. En het lijkt me ook iemand die heel graag zijn zin kreeg. Anders kun je niet zo hoog opklimmen. Je moet zijn: vastberaden. Overtuigd van je kunnen. Niet bang zijn.
En dat dus terwijl iedereen naar jouw Indische gezicht kijkt en daar vast wat van vindt.

Topgasten

Burgemeester Van Leeuwen (1860-1930) verdiende de innige dank van het koloniaal bedrijfsleven toen hij in 1904 een grandioze netwerkbijeenkomst organiseerde.
Topgasten: de aanstaande gouverneur-generaal van Indië J.B. van Heutsz en zijn rechterhand H. Colijn. (inderdaad, de latere minister-president van Nederland). In dat jaar werd Van Heutsz in Nederland bejubeld omdat hij de Atjeh-oorlog had gewonnen (wat natuurlijk niet zo was).
De andere gasten:

bedrijven die een kaartje hadden gekocht dan wel gekregen in ruil voor sponsoring van de bijeenkomst, zoals: de Nederlandse Handelmaatschappij, de Nederlandsch-Indische landbouwmaatschappij, de Koninklijke Paketvaart Maatschappij en de Stoomvaartmaatschappij Nederland.
Amsterdammers die erbij wilden zijn, maar wel Ons Soort Mensen.
veteranen.
militaire verenigingen, dat stond goed, vooral wanneer ze met vlag en vaandel op muziek gaan marcheren en dat deden ze.

Het was een hele organisatie geweest. Burgemeester Van Leeuwen had al vroeg een comité in het leven laten roepen dat geld inzamelde voor de netwerkdag. Wie wat gaf, werd netjes bijgehouden in de lijst ‘Bijdragen in het Waarborgfonds ter bestrijding der kosten van ontvangst van den Luitenant-Generaal B.J. [sic] van Heutsz, bij diens bezoek aan de hoofdstad’ .

Ambitie

Stapje verder. Het comité, inmiddels uitgebreid met een commissie, gaat delen van de dag verkopen: kaarten voor de middag of de avond.
Het was inderdaad een prijzige bijeenkomst maar dat lag ook aan de ambities. Dure rijtuigen, een middagbijeenkomst in Artis, een feestmaaltijd in het Concertgebouw en dan een boottocht op de Amstel, waar kostbaar vuurwerk te zien zou zijn.
Aanmelden bij elke activiteit leek voor iedereen open te staan, maar elke aanmelding werd natuurlijk aandachtig bekeken. Voor wanklanken was geen plaats.

Verwachting

Op dinsdag 19 juli 1904 genoot burgemeester Van Leeuwen van een besloten lunch in het Amstelhotel. Enkele anderen en dan de VIP-gasten Van Heutsz en Colijn. Toen bracht de burgervader ze naar het stadhuis waar het officiële gedeelte begon. Van Leeuwen hield een knallende toespraak waarin hij Van Heutsz op een voetstuk zette en ook, min of meer, benadrukte wat de verwachtingen waren. Hij zei onder meer:

Hier, in de eerste koopstad des rijks, werd met verklaarbare belangstelling gevolgd al wat ginds in het verre Oosten door u en de uwen werd gewrocht.
Door uw krachtig optreden werd de hoop weder levendig dat er eerlang een einde zou komen aan de Aljehellende die den voorspoed van onze kolonie in den weg stond, die knaagde aan de eer van Nederland als koloniale mogendheid en de vastberadenheid die uit al uw handelingen sprak en door uw invloed ook het deel werd van hen die geroepen waren u bij te staan, deed den twijfel die langzamerhand was ontstaan, of de krijgsmacht in Atjeh wel opgewassen was voor haar moeilijke taak, weder plaats maken voor vertrouwen, vestigde de overtuiging dat die taak aan uitnemende handen was toevertrouwd.
[…] Hulde breng ik in de eerste plaats aan den staatsman, wiens streven het was niet slechts het Atjehsche volk tot onderwerping te brengen, maar door een streng, rechtvaardig bestuur, door het invoeren van een goede rechtspraak, door steun van landbouw en nijverheid, in één woord, door bevordering van de moreele en materieele belangen der onderworpenen, een welvarend land met een tevreden bevolking toe te voegen aan ons koloniaal gebied.

De trefwoorden waren duidelijk: koopstad – ons koloniaal gebied. Van Heutzs begreep uiteraard de bedoeling, dat bleek wel uit zijn toespraak. Hij zei onder andere:

… namens mij zelf spreek ik de beste wenschen uit voor den voorspoed voor onze schoone hoofdstad, van de handelstad Amsterdam, van waar ook in vroeger eeuwen het gezag in ons schoone Insulinde is uitgegaan.”

Verdienen

De handelstad, dus. En dan ons schoone Insulinde. Een ideale combinatie als het ging om geld verdienen.
Het diner, de boottocht, het vuurwerk: alles was even geweldig. De kranten jubelden. De bedrijven wisten: wij gaan onze donaties dubbel en dwars terug verdienen, dat heeft de burgemeester goed gedaan.

De afrekening liet zien dat ze in de handelstad goed konden rekenen. Er bleef 186,87 gulden en een halve cent over voor het nationaal huldeblijk aan Van Heutsz. Met de groeten van burgemeester Van Leeuwen.

Praat met mij
Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:

voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Schrijftip: Heeft u geen tijd om te schrijven? (video)

Heeft u geen tijd om te schrijven maar wel het verlangen om te schrijven? Dat gevoel ken ik. Plannen hebben en dan opeens is het al avond, en er is weer niks van gekomen.
Ik denk vaak aan al die mooie levensverhalen die ongeschreven blijven, omdat elke keer weer het dagelijks leven ertussenin kwam.
Dan is er weer dit.
Dan weer dat.
En dat blijft zo.

Tenminste, tot u het anders aanpakt. In de video geef ik een praktische tip waarmee u meteen aan de slag kunt. De tip komt uit mijn praktijk, en zo doe ik het dus ook.

Ervaring

U weet, ik leef van de pen. In de loop der jaren heb ik geleerd dat ik moet opletten waar de tijd blijft. Een dag is zo om, en ’s avonds denk ik wat heb ik er eigenlijk mee gedaan.
Tijd is het kostbaarste dat ik heb. Dus daar wil ik zorgvuldig mee omgaan. Ik wil weten waar mijn tijd blijft, net zoals ik wil weten waar mijn geld blijft. Dat gooi ik niet over de balk, dus dat wil ik evenmin doen met mijn tijd van leven. Ik krijg elke dag maar één keer.
Dus hoe pak ik dat aan? Dat leg ik uit in de video.

Video

In deze video:

een praktische toepassing van djam karet
hoe u klein kunt beginnen en zo grote resultaten kunt halen
wat u kunt doen om meer aan uw tijd te hebben

Heeft u een vraag,maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Wat de Indische jongen kan als hij wil

Wat de Indische jongen kan als hij wil: dat stond boven een artikel in het eerste nummer van Onze Stem, per 1 september 1920 het blad van het Indo-Europeesch Verbond.
De duizenden leden zullen het hebben gelezen, met gemengde gevoelens, dat wel.

De uitdrukking ‘Indische jongen’ ken ik uit de Indische gemeenschap. Het is iets van erkenning, herkenning en genegenheid. Je zegt zo: hij is een van ons, hij hoort bij ons.
Dus dat juist het Indo-Europeesch Verbond die kop boven het stuk zette, was te verwachten. Het Verbond zette zich in voor emancipatie van de Indische bevolkingsgroep, en dat moest op twee manieren:

betere maatschappelijke omstandigheden
beter zelfbewustzijn

Onder nr. 2 viel bijvoorbeeld ook het probleem van de bescheidenheid, en hoe daarmee om te gaan in een Europese maatschappij. Zelfhulpartikelen als deze konden dan weer – bij niet te grote verlegenheid – besproken worden tijdens bijeenkomsten van afdelingen van de Bond.

Suikerfabriek Klampok

Gebouw van Klampok (KITLV 18270).

De redactie had de hand weten te leggen op een brief van de administrateur van de suikerfabriek Klampok (Banjoemas) aan de directie. Die suikerfabriek was, zo licht Onze Stem toe, een van de grootste en modernste onderemingen van Java en het personeel daar bestond ‘vrijwel geheel uit Indische jongens’.
Daar schreef de administrateur over en allereerst over de tegenwoordige neiging om bij voorkeur Hollandse jongens aan te nemen, de ‘volbloed Europeanen’. Uit de brief:

Door sommigen is de meening toegedaan bij voorkeur tot aanneming van volbloed Europeanen over te gaan en worden deze dikwijls liefst uit Holland geïmporteerd.
Dit is volgens mijn bescheiden mening een zeer verkeerd systeem en bovendien een gevaarlijke politiek. Door het aanstellen van zulke jongelui toch wordt de afstand tussen Javaan en Europeaan steeds groter, terwijl het wantrouwen en de rassenhaat er zeer door bevorderd wordt.
Bovendien heeft men 1 grote vijand bijgekregen namelijk de hier geboren Europeaan.

Daarna volgde een uitgebreide opsomming van wat de Indische jongens voor mooi werk deden, een lofprijzing van hun kennis en kunde, zoals bewezen op de suikerfabriek Klampok en elders bij andere ondernemingen. De vergelijking tussen Indisch en Hollands viel gemakkelijk te trekken:

Het komt dus hierop neer dat wij de Indische jongens niet in een hoek moeten duwen, terwijl juist de jongens het meest tevreden zijn, omdat Java hun geboorteland is.
De tegenwoordig geïmporteerde jongelui zijn vrijwel allen idealisten die met de wonderbaarlijke begrippen hier aan wal stappen om steeds teleurstellingen te ondervinden.

Onze Stem was hier zeer tevreden over. De redactie vond:

Zulke van grote waardering voor den Indo getuigende woorden doen goed en bewijzen dat niet alle particuliere werkgevers blind zijn voor de goede eigenschappen van de hier geboren Europeanen.
Zij bewijzen tevens dat de Indo een uitmuntende werkkracht kan zijn als hij wil.

Als hij wil

Ja, nee, hoezo? ‘als hij wil’. Daar zat iets in met een onaangename nasmaak.
We zitten in de jaren 1920. De moderne tijd ontwikkelt zich. Fabrieken met machines. Overal auto’s. Telegrafie. De luchtvaart komt langzaam op. De telefonie.
Ook zijn er snellere scheepsverbindingen tussen Indië en Nederland. Het Hollandse element neemt toe, gaat meer dan voorheen domineren. De resultaten van de indertijd ingezette ethische politiek zijn nog voelbaar: daarmee werd de positie van de inheemse bevolkingsgroep bevorderd, wat vaak ten koste ging van de Indo-Europese groep. En als je steeds op achterstand wordt gezet, als je opmerkingen krijgt over wie en wat je bent, en je hebt in je een zekere bescheidenheid, dan is het lastig je te laten gelden. Zwijgen is dan de uitkomst, en eveneens wrokken over het aangedane onrecht. Dat kan weer leiden tot diep wantrouwen tegen dat Hollandse, emoties die gemakkelijk in de volgende generaties terecht komen.

Dat ‘als hij wil’ stak ook iemand anders. Onder het pseudoniem ‘Een Indische jongen’ verscheen een tegenstuk in De Reflector, het blad van de Indische journalist Dominique Beretty. Deze jongen had het artikel “alles behalve sympathiek” gevonden. En wel hierom:

Er wordt toch in die mate op de gelijkwaardigheid van den Indo met een volbloed Europeaan, op de flinkheid van ten eerste en zijn energie getamboereerd dat men na lezing zich onwillekeurig afvraagt, of het de redactie erom te doen is den Indische jongen een brevet van inferioriteit uit te reiken.
Een hoofdje bijvoorbeeld als ‘Wat de Indische jongen kan als hij wil’, is van zoo holle ijdele kwakzalverige klank dat men onwillekeurig denkt: dus de Indische jongen is zóó beroerd dat het wel speciaal vermeld moet worden, dat er ook nog Indische jongens zijn die wèl wat kunnen.

Dat was een goed punt. Maar de koloniale tijden waren er niet naar, om de capaciteiten van Indische jongens als vanzelfsprekend op waarde te schatten.

Eigenwaarde

Mr Th. Thomas was het die hierop, in Onze Stem, weer een antwoord gaf. Als advocaat en journalist van vooraanstaande kranten van Indië zat hij niet snel om een mening verlegen.
Dat bleek ook nu.
De gestelde vraag kreeg van hem een uitvoerige behandeling. Zo schreef hij:

Of het wel speciaal vermeld moet worden dat er ook nog Indische jongens zijn die wèl wat kunnen? vraagt Indische jongen.
Mijn antwoord is helaas, ja. En het behoeft niet alleen speciale vermelding, maar bovendien nadrukkelijke scherpe en verzekering. Een verzekering!
Een verzekering niet slechts voor een Indische jongen, maar ook en vooral voor zijn mededingers in de harde strijd om het bestaan.
Diens concurrenten moet op duidelijke en klemvolle wijze aan het verstand gebracht worden, dat de Indische jongen het vertikt voortaan te zijn als een buigende padi-halm, rijpende voor hen alléén.
En den Indische jongen moet op even duidelijke en klemvolle wijze aan het verstand worden gebracht dat hij voortaan niet mag zijn de buigende padi-halm, die er slechts is voor de ani-ani (rijstmesje, VL) zijner beter tot de economische levensstrijd toegeruste mededingers.
Daarom acht ik het goed, den Indische jongen telkens en telkens weer voor te houden dat ook zij wèl wat kunnen. Dit geeft hun besef van eigenwaarde, den moed van fieren persoonlijkheid [..].

Zo ging mr Thomas nog even door, ook al had hij nu wel afdoende respons verschaft. Het was helemaal in het straatje van Onze Stem. Emancipatie begon met een positief zelfbeeld, en dat werd vervolgens uitgedragen en door de maatschappij geaccepteerd. Wie als Indische jongen wist veel te kunnen, liet zich nooit meer wegdrukken door een Hollandse jongen, hoopte het Indo-Europeesch Verbond.

voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Schrijftip: Zal ik er maar een roman van maken? (video)

Een roman schrijven lijkt soms alle problemen meteen op te lossen. U weet van het een of ander te weinig? Hup, dat verzint u dan gewoon want dat mag in een roman. U vermoedt dat een bepaald familielid weleens moeilijk kan gaan doen? Hopla, u verandert wat namen en feiten en op de voorkant zet u met grote letters: roman.

Het kan als een oplossing voelen. Maar u verliest er iets mee dat misschien wel belangrijker is: uw oorspronkelijke waardevolle verhaal.
Inclusief de gaten die u in het verhaal heeft.
Ik hoop dat u wilt overwegen juist dat te bewaren, en het kan ook. In de video geef ik een manier.

Ervaring

Al doe ik nog zo lang en intensief onderzoek voor een biografie, er blijven altijd gaten in het verhaal over. Dat komt omdat ik werkelijk het levensverhaal wil leren kennen. Nu ik aan de biografie van de Atjeh-generaal Frits van Daalen werk, is er veel dat ik weet. En daardoor ben ik gaan beseffen wat ik allemaal nog niet weet. Maak ik er dan maar een roman van? Ik dacht het niet.

Video

In deze video:

schrijven is altijd weten en niet-weten
wat u kunt doen als u iets echt niet weet
mijn wens uit het hart voor u

Heeft u een vraag,
Zet de stap
Heeft u dat ook? En zit er wel een verhaal in uw pen? Praat met mij. Maak een afspraak via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat. (opent in een nieuw venster)

Wat een Indisch meisje niet mocht in 1904

Een Indisch meisje, een Indische jonge vrouw, had zich anno 1904 aan veel te houden. Dat wil zeggen, wanneer ze haar positie in de Europese maatschappij wilde behouden dan wel verbeteren.

Rode draad

Door allerlei kleine en grote geboden en verboden binnen de koloniale maatschappij liep dat ene als een rode draad: ken uw plaats. Dat had te maken met de verschillende bevolkingsgroepen. Men kon tot op zekere hoogte met elkaar omgaan, maar elke situatie kende weer eigen grenzen en voorwaarden.
Die waren zeker aanwezig als het ging om 1 liefde, 2 huwelijk en 3 sexualiteit, en de wat oudere lezers en lezeressen weten, dat kunnen best drie verschillende zaken zijn.

Aan het begin van de twintigste eeuw is de situatie een beetje aan het kantelen. Pientere Indonesische jongemannen gaan naar Nederland om te studeren. Hier zijn ze een magneet voor Hollandse meisjes.
Maar ja: dat zijn geen arme jongens uit de kampong.
Klasse, stand. Ook van belang.

Schandaal

In deze situtie verscheen een roman die een schandaal werd. En dat snap ik. Ook waarom de Deli-Courant zo vernietigend uithaalde in de bespreking van het boek.
Wat was er aan de hand?

Het is 1904. Mevrouw E. Overduyn-Heyligers publiceert: Warm bloed. Een zwoele titel, die helemaal werd waargemaakt.

Degene met dat warme bloed is Diana de Kanter, een Indisch meisje met een Indische moeder en Hollandse vader. Het boek begint als ze terugkeert van kostschool. Ze is een uitmuntende huwelijkspartij: mooi, beschaafd, en goed opgeleid, een ideale echtgenote voor een man die carrière wil maken.
Ze trouwt met een luitenant, omdat haar ouders het willen.
Dan begint de roman pas echt: het is de ene romantische en erotische verwikkeling na de ander. Overspel. Liefde Seks. Het zit er allemaal in, binnen en buiten het huwelijk.
Een heleboel verwikkelingen later, woont Diana op stand in Batavia:

Ze woonde nu al een half jaar in het mooie huis aan het Koningsplein. ’t Leek Diana een eeuwigheid. Het leven van futiele genietingen begon al den glans van het nieuwe voor haar te verliezen.

Het probleem is: ze verveelt zich.
En haar warme bloed stroomt ontstuimig.
Dan gebeurt het. Ze ziet hoe een van de bedienden, Soerô, naar haar kijkt en hoe. Ik neem de passage over die, ik zeg het even voor de duidelijkheid, over sex gaat:

’t Had haar het bloed naar de wangen gejaagd en haar verward doen tasten in ’t ondoordringbaar duister van menschenvoelen. Zij kon zich nu geen rekenschap geven van het gebeuren in haar nu; nu lieflijk en teer te ontluiken begon haar jeugd-mysterie van ontwaakte vrouw, die als volbloeide bloem te wachten scheen op één enkele ademtocht om te geraken tot vollen prachtigen bloei….
Vaag dwarrelden gedachten haar brein voorbij tot, als starend in een oneindig labyrinth van voelen, zij neerzag naar buiten waar de zon gloeide en goud sprankelde voor haar uit…
Vergetend bijna een mensch in haar nabijheid, een mensch trillend van ingehouden passie, die gestaag haar had voelen groeien in haar dicht bijzijn, ontsnapte een zucht bijna kreunend haar lippen.
Soerô sprong op en in den chaos van haar verward gevoel, van ongeordend denken, werd ze van hem…

Wat niet mocht

Holy moly, wat gebeurt hier?
De lezers moeten dit twee, drie keer hebben gelezen. Een Nederlandse, een Indisch meisje, dat sex heeft met een bediende, een Inlander, zoals het toen heette? “Ze werd van hem”.
Dat hoorde niet. Die scheidslijn mocht niet overschreden worden. Want in elk meisje school de moeder van de nieuwe generatie Nederlanders en die moest dieper- dieper in het koloniale ideaal van blank en Hollands zien te passen.
Dus dit kon ab.so.luut niet.

De Deli-Courant fakkelde de schrijfster van dit fraais af tot aan haar enkels. De krant bespotte het boek en mevrouw Overduyn erbij. Zoiets heet ‘mocking our minds’. Dat heb ik geleerd uit het geniale boek Women of Ideas and what Men Have Done to Them van Dale Spender (1983).
De Deli-Courant schreef onder andere:

Die beste, brave mevrouw Overduin-Heyligers ! …
Wellicht is ze een ideale echtgenoote en moeder, een onberispelijke bestierster van haar huishouden, niet uitgesloten zelfs dat ze bovenaardsch-lekkere puddingen maakt (al plegen zulke aardsche gaven bij artistiekerige dames niet dagelijks voor te komen), waarschijnlijk ook is ze een beminnelijke gastvrouw …. maar .. . boeken schrijven kan ze niet.

Taboe

Haha, dus wel, en wat voor boeken. Ik ben een fan van mevrouw Overduyn, vooral om dit boek. Want ze voert hier wel een rolmodel op, ze laat een jonge vrouw zien die zelf over haar sexualiteit beslist, maatschappelijk taboe of niet.
Deze Diana is wat wij nu noemen een vrije vrouw, een vrouw die zich door geen enkele conventie tegenhouden, zij bepaalt wat ze met haar warme bloed doet en niemand anders.
Dan kan de Deli-Courant er van alles van zeggen, maar anno 1904 had mevrouw Overduyn wel een rebels romanpersonage geschapen, waar menig opgroeiend meisje geen voorbeeld aan mocht nemen – en dat misschien toch deed.

Daarin is mevrouw uniek. Ik las dit soort scènes en suggestieve zinnen nergens anders.
Damesromans zijn altijd het interessanste in het middengedeelte. Daar zit de actie. Daarna, het slotdeel, dan komt de knieval voor de conservatieve moraal.

Wilt u de roman lezen? Dat kan, als u volwassen genoeg bent. De roman staat in mijn Leestrommel: klik en kijk hoe dat oogt.

Praat met mij

Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:

voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Schrijftip: Schrijf je Bandoeng of Bandung? (video)

Bandoeng of Bandung? Eh… Woorden liggen gevoelig, we lezen het overal. In onze tijd ligt alles onder een vergrootglas en iedereen heeft lange tenen. Reden te meer om aandacht te besteden aan het gebruik van termen en plaatsnamen.

Ingewikkeld hoeft dat niet te zijn. U neemt een besluit over welke termen u wanneer hanteert en dat doet u consequent. Dat laatste is het belangrijkste.

Ervaring

Omdat ik steeds weer een boek over de oude Indische tijd schrijf, heb ik te maken met de oude spelling en benamingen. Tjimahi is voor mij Tjimahi, al kom ik dat tegenwoordig in verschillende spellingen tegen. Ik vind, we moeten de oude tijd respecteren, ook al denken we nu misschien anders. Dat geldt ook voor plaatsnamen, voor termen en ook voor uitspraken. In de inleiding van elk boek zet ik deze opvatting uiteen. Daarin ben ik bepaald de enige niet.

Video

In deze video:

de keuzes die onze tijd ons oplegt
een gemakkelijke oplossing die u zo kunt toepassen
waarom consequent zijn mooie resultaten oplevert

Heeft u een vraag, wilt u eens overleggen, boek dan een gratis advies-gesprek via mijn digitale kalender. Klik hier en kijk hoe dat gaat.

Wat we nog steeds niet weten van Indië (2x video)

Wat we nog steeds niet weten van Indië: heel veel. We missen vooral Indische stemmen uit de moderne tijd, dus van 1870 tot de Tweede Wereldoorlog.
Die stemmen waren er, en veel ook.
Juist die periode is zo belangrijk: daarin ontwikkelde zich de Indische cultuur, daarin leefden de grootouders en ouders van degenen die als ‘Eerste Generatie’ het Indische naar Nederland brachten.

Wat is Indische cultuur?
Kijk naar die tijd.

Enerzijds is er reden voor optimisme.

Want er komt steeds meer online, er komt nog veel meer aan. De stamboeken KNIL-militairen bijvoorbeeld, daar kijk ik enorm naar uit. Literatuur volop in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL.org), kranten en tijdschriften in Delpher en dan veel oude documenten zomaar te vinden online in het Nationaal Archief.
Heerlijk, heerlijk.
Bij de Indische Genealogische Vereniging (IGV) verkopen ze een stick met nog meer digitale bronnen. Heb ik, natuurlijk.
Elke grote bibliotheek, ieder archief is steeds vaker online te vinden.
Ik juich het toe.

Ik voel ook zorgen. Dat is het anderzijds.

1 Het is een doolhof zo langzamerhand
Vind maar eens iets. In Archieven.nl staat ook alweer niet alles.
Dus hoe digitaler alles is, hoe harder we elkaar nodig hebben voor tips en adviezen.

2 Oud Indisch erfgoed: kennen en begrijpen is twee
Op de Tong Tong Fair gaf ik een lezing over het Indisch Dozijn: 12 titels van Indische auteurs, en dan een beetje in de tijd geplaatst. Een beetje, want: ik had drie kwartier voor het boek, de auteur en de tijd.
Toen ik voorafgaand weer De Paupers (1910/1915) las, die magistrale roman van Victor Ido, voelde ik bij sommige stukken ongemak. Want ik wist dat Ido over meer schreef dan ik kon begrijpen. De vanzelfsprekendheden van zijn tijd kennen u en ik niet altijd meer.
Hoe moet dat, kunnen we dat nog redden?
Jawel. In de video heb ik een oplossing:

(tekst gaat verder onder video)

3 Indische stemmen uit Indië zelf
Kent u Onze Stem? Dat is het blad van het Indo-Europeesch Verbond. Ik las de eerste jaargang uit 1920, bomvol Indische stemmen, sprekend over Indisch zijn in Indië. met advertenties, ook dat nog.
Maarrrr… die staan op microfilm. De films liggen in de Leidse universiteitsbibliotheek. Ik kan per middag ongeveer 1 jaargang downloaden dus van film naar een jpg, dat gaat per pagina.
Tijdrovend. Maar er is geen andere manier. En ik wil het zo graag lezen.

4 Delpher: de Indo-pers ontbreekt
Delpher.nl is geweldig, er zit heel veel in. En dan ontstaat het idee dat dit alle oude Indische kranten zijn met dus, al met al, de waarheid hoe er in Indië gedacht werd.
Veel: is niet alles.
Alles is alles.
Wat ontbreekt is de Indo-pers. Een fenomeen, waar ik over las in het krantenboek van Gerard Termorshuizen: Een geschiedenis van de Indisch-Nederlandse dagbladpers, 1744-1905 (2001).

Hij noem het Padangsch Handelsblad als een typisch Indische krant, dus van Indische journalisten en voor de Indische bevolking. 1 hit in Delpher, Erg, toch?
De jaargangen zijn: 1872-1882. De krant komt in 1877 onder leiding van drie Indische journalisten:

H. Verleye
F.K. Voorneman
Arnold Sackey

Termorshuizen: ‘Het is dit drietal dat verantwoordelijk is geweest voor het eerste Indo-Europese blad in de kolonie: een bijzonder fenomeen dat naar mijn mening aan het begin staat van de Indo-Europese emancipatiebeweging.

Hij noemt ook titels als Batara-Indra 1885-1887, voortgezet als Jupiter in 1888. En ik ben vooral benieuwd naar De Telefoon, orgaan voor den Indo-Europeaan. Eerst is het een weekblad, dan krant. Jaargangen: 1886 1897.
Termorshuizen schrijft: ‘Het zijn journalisten geweest – redacteuren van Indo-Europese én Europese nieuwsbladen – die na omstreeks 1880 het Indo-vraagstuk op de agenda hebben gezet. Tussen hun werkzaamheid en het ontstaan van de eerst Indo-Europese organisaties ligt een rechte lijn.’

Dan wil je toch meteen De Telefoon lezen?
Niet in Delpher.
De Telefoon ligt in een archief. Dat wel.

5 Waar is Dominique Berretty?
In mijn lezing toon ik de biografie van Berretty, en ook dat er slechts 23 hits in Delpher zijn op zijn naam. Hij was een invloedrijk journalist, ook oprichter van het persagentschap Aneta en opdrachtgever voor zijn huis Villa Isola te Bandoeng.
Ik las zijn biografie en toen begreep ik: zijn stem hebben wij, die over het Indische verleden willen lezen, hard nodig.
In de video pleit ik voor de uitvoering van een wild en woest plan dat toch redelijk is.

(tekst gaat verder onder video)

Kortom, er is reden voor alertheid: wat hebben we, wat betekent het, wat hebben we niet, en wat betekent dát voor wat we weten van Indië? Moeilijke vragen, en daar wordt het nadenken over Indië alleen maar beter van.

voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Schrijftip: Hoe moet je iets opzoeken? (video)

Iedereen die over het verleden gaat schrijven, denkt vroeger of later: “Maar waar vind ik die informatie?” We leven nu in een tijd waarin Indië enorm in de belangstelling staat en dat is op zich positief. Alleen: vind maar eens de weg in al die boeken die verschijnen en al die tentoonstellingen en al die discussie-bijeenkomsten.

Het is zo veel dat het overweldigend kan zijn. En u en ik willen alleen iets weten over hetgeen we zelf schrijven. Maar ja, hoe dan?

Ervaring

Ik mag zeggen dat ik best veel ervaring heb met onderzoek doen, en toch denk ik vaak: hoe vind ik dit of dat? Wat ik dan doe, is hetzelfde bij elk ander probleem. Ik veronderstel dat andere mensen het al lang hebben opgelost en die kennis graag met mij willen delen. Ga uzelf maar na. Als u iets weet, is het fijn om dat met een ander te bespreken. Dus daar ligt een deel van het antwoord als u informatie zoet.

Video

In deze video:

het drie stappen plan om aan meer informatie te komen
hoe u mensen blij maakt met uw mail
zo ontdekt u hoe u iets kunt opzoeken

Zet de stap
Heeft u dat ook? En zit er wel een verhaal in uw pen? Praat met mij. Maak een afspraak via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Het raadsel van de Atjeh-generaal Van Daalen

Wat is het raadsel van de Atjeh-generaal Van Daalen? Eigenlijk zijn het er meer en ik ben ze nu stuk voor stuk aan het ontwarren, dit voor in zijn biografie. Dit zijn de belangrijkste raadsels waar ik voor sta:

1 Hoe kán het dat Van Daalen bij leven al die onderscheidingen kreeg (tot en met de hoogste graad Militaire-Willemsorde) en zo geliefd was bij koningin Wilhelmina en koningin-moeder Emma, terwijl hij tegenwoordig zo verguisd is?

2 Hoe kán het dat hij als Indische jongen zo hoog kwam in de roomblanke rijen van het Leger en het koloniale bestuur? Ik bedoel: gouverneur van Atjeh, dat is een belangrijke positie. Commandant het het KNIL is ook heel wat.

3 Van Daalen had een knallende ruzie met Van Heutsz, dat werd in Nederland zowat een nationale bestuurscrisis. En Van Daalen was hier met verlof. Hoe werd hij behandeld?

4 Wáárom heeft hij na zijn pensioen als commandant zich nauwelijks laten zien in Nederland? Dat is raarrrrr. Hij was een vitale vijftiger, die gaat niet achter de geraniums zitten. Wat was er aan de hand?

Lezing Tong Tong Fair

Zulke raadsels dus. Van Daalen is een uitzonderlijke man met een uitzonderlijk leven, zoiets kun je niet verzinnen. Toch was het de werkelijkheid, destijds.
Ik werk aan zijn biografie, die verschijnt begin volgend jaar. Aanstaande zaterdag (9 september 1845 uur) licht ik een tipje van de sluier op tijdens mijn lezing op de Tong Tong Fair. Dan vertel ik ook iets over het KNIL, dat door hem ingrijpend werd gemoderniseerd.
In mijn lezing vertel ik over het leven van Van Daalen en ook over zijn sterke invloed op het KNIL. In zijn commandantsjaren hervormde hij het leger in de Oost.
Ik ga zeker weten iets zeggen over zijn Indische achtergrond. Want het was uitzonderlijk dat een Indische jongen ten eerste gouverneur van Atjeh werd en ten tweede commandant van het KNIL. Daar klonken destijds nogal eens opmerkingen over.

Oost-Indische Leger

Toen hij in 1914 met pensioen ging, was hij pas 51 jaar. Kerngezond. Hij gaf een knallende afscheids-speech waarin hij nog een keer zijn visie op het leger gaf en wat er nog diende te gebeuren, om een eventuele buitenlandse agressor af te slaan. U raadt het al, hiij wilde meer geld voor het leger:

mensen fatsoenlijk betalen, zodat ze militair bleven en geen burgerbetrekking namen
geld voor wapens en munitie
geld voor materieel; de militaire luchtvaart was in opkomst

En u weet hoe de regering in Den Haag is, als het aankomt op geld voor militaire doeleinden…

Militair geweld

Van Daalen is controversieel, tegenwoordig. Dat komt door de focus die er is op het militair geweld. En daar was Van Daalen sterk in. Zijn roemruchte expeditie van 1904 is daar het voorbeeld van. Daar ga ik ook iets over zeggen. Dus ook over dat moreel kompas dat in de loop een andere richting in kan wijzen.
Na die expeditie werd Van Daalen evenals andere militairen goed gedecoreerd. Atjeh haalde de mannen juichend in. In Nederland evenwel begon een hele andere discusie, en die werd in de loop der jaren een aantal keren opnieuw gevoerd. Daar ga ik ook op in.

Vroeger

Als u net als ik over toen-froeher schrijft, komen we dezelfde vraag tegen:
Hoe schrijf je over een tijd die ver voorbij is,
over mensen die je nooit gekend hebt?
Een andere wereld: Indië, militair.
En daarbij: ik ben Hollands, Van Daalen Indisch.
Ook: man/vrouw verschil.
Mag en kan dat dan wel? Anders geformuleerd: mag je alleen over kippen schrijven als je zelf een kip bent?
U begrijpt mijn standpunt.

Het gaat om:

uw eigen nieuwsgierigheid en verbazing, neem die serieus, want zo blijft u bezig en grote kans dat andere mensen hetzelfde willen weten als u
verricht zo goed mogelijk onderzoek, de archieven liggen vol met informatie, er is altijd meer (maar op tijd stoppen is ook van belang)
weeg de bronnen tegen elkaar af: waarheid is niet altijd wat gedrukt is
blijf kritisch op oude bronnen: wie heeft er belang bij om dit zo te vertellen, wat staat er niet in
vraag hulp in de vorm van meelezers en gesprekken
blijf lezen, gericht en ook om het onderwerp heen, zijpaden kunnen opeens hoofdwegen worden
onthou: een moreel kompas kan veranderen

Daar ga ik het ook over hebben, dat morele kompas. Ik ben nu in hoofdstuk 7 van de biografie, dus het is werk in voortgang.De titel is er al: De Atjeh-generaal, het militaire leven van Frits van Daalen (1863-1930). Straks in mijn lezing licht ik alvast een tipje van de sluier op. Met beeld. Het wordt spannend. Ik hoop dat u erbij wilt zijn.

voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Schrijftip: bang voor kritiek? (video)

Dit is een gevoelig onderwerp want u en ik vinden alletwee, kritiek daar moet je tegen kunnen. Maar kritiek kan ook hard aankomen, dat weten u en ik ook. En die wetenschap kan bang maken. Dat u denkt: waar begin ik aan, moet dat wel, misschien is het beter dat ik het familieverhaal helemaal niet opschrijf.

Een mens moet zich niet laten leiden door angst. Verlangen is een betere gids. Alleen, hoe dan om te gaan met angst voor kritiek?

Ervaring

Bij mijn eerste boek was ik nergens op bedacht. Ik was blij dat het er was en dacht dat iedereen dat zou zijn. Maar al op de boekpresentatie maakte iemand een opmerking, en innerlijk kromp ik in elkaar. Juist iemand die altijd zo aardig was. Dus bij het boek erna voelde ik me onzeker. Later dacht ik, dat went wel. Maar nee, bij elk boek waar ik aan begon voelde ik van binnen dat bangige weer. Dus ik begon te zoeken naar oplossingen. Schrijven is ook omgaan met mezelf.

Video

In deze video:

hoe kritiek kan aankomen, we blijven allemaal mens met gev0el
waarom u het beste een Tefal-pannetje kunt worden
wat helpt om rustiger te zijn en blijven

Heeft u een vraag, maak dan een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat. (opent in een nieuw venster)

12 Volgende

Over de Indische Schrijfschool

Foto’s

Contact

Download het gratis e-book

Drie tips om herinneringen door te geven