Wat er gebeurde aan de Bragaweg

De Bragaweg in Bandoeng was rond 1920 een heerlijke, overweldigend en verrukkelijke winkelstraat, waar van alles te koop was en te beleven viel. Ik noem enkele adressen uit de oude kranten. (bovenstaande foto is uit de jaren ’30)

Bragaweg

• Er zat het Sigaren Magazijn Hollandia (telefoon 419)
• Op no.6 Chr. Zanders & Co: ‘het goedkoopste en beste adres voor Byjouteriën en Horlogeriën’;
• nummer 41: Magazijn ‘De Concurrent’, waar begin januari een ‘prima wekkerklokken met harde bel’ te koop waren voor 750 gulden;
• Op Bragaweg 46 bevond zich het Venduhuis (’toko’, zei de advertentie) van I. Benjamins, waar nieuwe Soerabaja ledikanten verkrijgbaar waren, venduties deskundig werden geleid door de eigenaar en waar koelies het aangeschafte thuis brachten;
• Hoek Bragaweg/Grote Postweg: de Firma E. Dunlop & Co, die ‘per laatste stoomer’ had ontvangen: diverse likeuren, versterkende wijnen, bessensap en vele andere dranken;
• Ook aan de Bragaweg (tegenover Toko Savelkoul) was het Dames Mode Magazijn, met in de verkoop ‘hoogst modene Gekleede Hoeden’, vanaf 15 tot aan 30 gulden;
• Aan de Bragaweg 31 zat het Bloemenmagazijn ‘Multiflora’, dat ook moderne bloemvazen en bloembakjes (Hollandsch fabrikaat) verkocht, zijnde ‘het billijkste adres’.

Daar had ik dus graag gewandeld. Venduties, altijd interessant om te zien wie er biedt. En uit Indische tijdschriften weet ik, dat bloemenmagazijnen veelal gerund werden door Indische dames. O, een middagje in haar magazijn te mogen zitten en zien wat zij ziet, horen wat zij hoort, misschien mogen delen in wat zij weet.

Een slag

Alleen begin januari 1920 winkelde ik liever elders. Dan is er in de Bragaweg een onaangenaam incident, lees ik in Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië:

• Vóór toko-Van B, aan den Bragaweg, te Bandoeng, was een Inlander bezig de straat aan te vegen, vertelt de Pr. Bode, op gezag van het Bandoengsche politie-rapport. Op last van den Directeur G. W. moest hij daarmee ophouden: „daar zorgde de gemeente voor.”
• Toen de Heer B., de tokochef, den bediende gelastte, met zijn reinigings-arbeid voort te gaan, gaf de Directeur G. W., de Heer H. hem een slag.

G.W.: Gemeentelijke Werken. Een ambtenaar die een tokoschef slaat. Dat gaat te ver, vond de krant: “Dat ontbrak er waarlijk nog maar aan!” En toen stond er dit in de krant:

• De gemeente-zorg te Bandoeng staat zoo ongeveer op hetzelfde peil als hier bij ons te Batavia, dat wil dus zeggen: op geen peil.
• De straten zijn er morsig, de trottoirs liggen er vol schillen van pisangs en andere vruchten, waarover de voetgangers uitglijden en kans loopen armen of beenen te breken.
• En in plaats van blij te zijn, wanneer de burgerij de stadsreiniging een beetje helpt, bij het vervullen van hare taak, waarvoor zij zelf, naar uit alles blijkt absoluut niet berekend is, is zoo’n Directeur van Gem. Werken dan in zn wiek geschoten, en ramt er maar op…
• Maar als de straat schoon geweest was; als de gemeente dus werkelijk gedaan had, datgene wat zij, —de Directeur geeft het zelf toe, — behóórde te doen, dan zou de Heer B. toch immers zijn bediende niet aan het vegen hebben gezet!

Dat was een verpletterende logica, die vervolgens nog wat zwaarder werd aangezet. De krant dook er helemaal op en schreef:

• En wanneer er nu morgen eens ergens brand uitbreekt, mag dan de betrokkene óók niet trachten, in afwachting van de laat-komende brandweer, het vuur te blusschen, „omdat daarvoor de gemeente zorgt”….?
• Zelf niets uitvoeren, en beletten dat een ander wat doet, wij hebben het reeds dikwijls gezegd, daarop komt eigenlijk de geheele beroemde “decentralisatie” neer. Of men nu te Bandoeng komt, of te Batavia, of ergens anders, het is overal hetzelfde.
• Wij hopen dat deze misplaatste uiting van energie den Heer H. terdege zal worden ingepeperd.
• De gemeentenaren hebben al genoeg last van Gemeente-werken, ook zonder dat de chef van zoon „dienst” tot zulke pugilistische kuren zijn toevlucht neemt.

Dat was om in pugilistische termen te blijven een knock out. Want als de gemeentewerken van Bandoeng inderdaad goed hadden gefunctioneerd… tja…
Het stemt tot nadenken over dat vegen.
Een beetje vegen voor de toko, daar kan een directeur niet overstuur van raken. Het staat mooi en netjes, en in de Bragastraat wil je als toko zijnde je stand ophouden.
Anders gezegd, er moet heel wat gelegen hebben. Daarom vond de chef van de toko ook dat de bediende door moest gaan met de ‘reinigingsarbeid’. Ja, dan heb je een fatale situatie: twee mannen die zich niks laten zeggen.
Kwestie van seconden eer het escaleert.

Voor de rechter

Het duurde niet lang of de driftkop van de Gemeente-werken te Bandoeng moest voor de rechter komen. Dan schrijft Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië iets meer over de zaak. Het gaat nu over ‘een stomp’, gegeven aan ‘den heer B. beheerder van toko Van B. aan den Bragaweg’. Dat had niet mogen gebeuren, vond de rechter, en ook:

• Als verzachtende omstandigheid werd aangenomen, dat de heer B. in overtreding was daar men niet mag laten vegen dan na gesprenkeld te hebben met water of zaagsel.
• Niettemin werd het handtastelijk optreden van den heer H. door den Landrechter gelaakt en de eerste veroordeeld tot f 10 boete subsidiair 3 dagen gevangenis.

Daar ga je. Opeens heb je een strafblad. Een boete van tien gulden of drie dagen brommen. De keuze lijkt me niet moeilijk. Toch een grote onaangenaamheid op zijn staat van dienst, als die tenminste nog verder is gegaan.
Dezelfde januarimaand knalde een auto tegen de toko aan. Kan zoiets toeval zijn? In principe wel. Tuurlijk, tuurlijk. Incidenten heb je overal, ook in de Bragastraat.

Praat met mij
Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:

• voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
• over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
• maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Hoe begin ik? 5 gouden tips waarmee het altijd lukt