zijn herinneringen betrouwbaar - Indische Schrijfschool

Zijn onze herinneringen betrouwbaar?

MULO, dat was: Meer Uitgebreid Lager Onderwijs. De school op de foto stond in Bandoeng, ongeveer in 1910.

Dagboek

Dus nog voor de Eerste Wereldoorlog.
Lang geleden, maar niet onbereikbaar.
Scholieren maakten huiswerk, dat soms bewaard bleef.
Er waren er altijd, die een dagboek bijhielden.
De een of de ander vertelde het aan de kinderen, die het onthielden en weer vertelden aan de volgende generatie.
Dus ik vind 1910 helemaal niet zo lang geleden.

Kloppen ze

Maar die herinneringen, kloppen die wel? Ik vermoed: ja en nee tegelijkertijd. Een voorbeeld.

Eerste herinnering

Ik ben altijd benieuwd naar de eerste herinnering van iemand. Die is meestal ontstaan rond het derde levensjaar. Bij mij iets ervoor. Dan ben ik iets ouder dan twee jaar en mijn moeder brengt me naar de peuterschool. Op de fiets. Dit is mijn herinnering: ik zit in een stoeltje dat aan het stuur is, de zon schijnt en ik voel de warmte, we wachten tot het stoplicht op groen springt, achter mij weet ik mijn moeder en ik ben veilig, alles is goed.

Toen ik dit eens aan mijn moeder vroeg, wist ze het niet meer. Haar herinneringen aan die tijd waren anders, want ik was een driftig peutertje. Daarom moest ik dus ook zo vroeg naar school.

Betrouwbaar

Hiermee kom ik terug op de vraag, of herinneringen betrouwbaar zijn.
Ja, want ze zeggen iets over wat ik toen waarnam en die herinnering is met me meegereisd. Dat geldt voor elke herinnering:

het afscheid op de kade
de bedienden die huilden toen het gezin vertrok
later in Nederland: de spanningen die nooit hardop benoemd werden, maar waardoor duidelijk werd: dit niet zeggen, hier niet naar vragen, alles was erger in de oorlog dus het leed van nu dat telt niet mee.

En nee, want herinneringen kunnen veranderen van sfeer, van inhoud. Dan krijgen ze een andere betekenis, die van een spiegel van wie u nu bent. Voor mij is het een verlangen naar een tijd waarin alles goed en veilig is. Het kan best zijn dat ik die herinnering in de loop der jaren heb uitgebreid vanwege dat verlangen.

Wat kunt u ermee

Herinneringen zijn brokjes informatie. Wat kunt u ermee, als u een levensverhaal gaat schrijven?

Stap 1: noteer: wat herinner ik mij?
Stap 2: analyseer: Waarom maakte het op mij deze indruk? Welke mensen komen er voor in mijn herinnering en wat kan hun indruk zijn geweest?
Stap 3: concludeer: Hoe kijk ik er nu op terug?

Wat de MULO in Bandoeng betreft, zijn de leerlingen vermoedelijk rond 1900 geboren. Met deze aanwijzing weet u meteen hoe ver u terug moet in de familie of bevriende families. Inderdaad, helemaal niet zo lang geleden. Daar zijn vast nog herinneringen aan, doorgegeven of opgeschreven. Misschien is het tijd om die te gaan ordenen en bewaren.

Hoe lang blijven herinneringen bestaan?

Deze week verliet ik mijn warme huis, om door wind en regen naar de Sophiahof in Den Haag te gaan. Met Gustaaf Peek was ik te gast in een podcast over Lin Scholte en haar roman Bibi Koetis.

Donker

Bij aankomst dacht ik bezorgd: was het wel vandaag? Want de voordeur was op slot. Ik moest naar binnen via een grote tuin en de tuin was een duisternis met gladde blaadjes, precies het soort locatie waar een seriemoordenaar me opwacht. Ergens in de verte scheen het licht.
Ik liep door, maar wel een beetje sneller.

Een bijeenkomst in deze tijd is bijzonder. Het heeft een zeker risico maar o, de gezelligheid is zoveel waard. Ik hield meteen hartstochtelijk van iedereen die ook door de donkere kou was gereisd en ik heb die avond meer gelachen dan in de weken ervoor.
Deze podcast was een anders-dan-anders bijeenkomst.
Vier mensen op het toneel, publiek, een camera en ze gaan alles nog monteren en dan uitzenden, wanneer weet ik gek genoeg niet. Het was een samenwerking van Fixdit, Writers Unlimited en Museum Sophiahof.
We spraken over Indisch-zijn, de koloniale tijd, de tangsi, de literaire stijl van Lin Scholte en zo was het een genoeglijke avond, tot die ene vraag uit het publiek kwam, aan mij gericht.
Of ik wat meer kon zeggen over het kazerneleven. Wat dat nou was.

Herinneringen

In mij viel alles stil.
Want op dat moment besefte ik: dat weten mensen niet meer. De herinneringen eraan zijn vervaagd, als ze niet zijn opgeschreven en gelezen. Want hoe gaat zoiets?
Je grootvader vertelt iets over zijn kazerneleven, je vader vertelt wat zijn vader altijd vertelde en jij hebt het druk en denkt soms hoe was het ook alweer.
Twee, drie generaties hebben de kans om het op te schrijven. Niet meer. Dan is het weg, voor altijd.

Ik haalde adem en vertelde over het kazerneleven, de tangsi, het regime van om zo laat dit, om zo laat dat. De kantine. De vrouwenloods. De kinderen – anak kolong. Lagere rangen, hogere rangen. Overplaatsingen. De nieuwe zijn in de vrouwenloods en wat dan.

Het leek of ik er gisteren nog was geweest, in de kazerne. Maar dat was natuurlijk niet zo. Ik had het werk van Lin Scholte gelezen, zij schrijft er zo beeldend over dat je het zowat voor je ziet. Ik weet dat ze over haar Nederlands twijfelde, maar ze wilde van het leven dat haar ouders en tante in de kazerne leefden een realistisch beeld geven. Haar herinneringen die zo persoonlijk lijken, dat ze vast weleens gedacht heeft: ‘Wie zit hier nou op te wachten?’
En nu weten we wie dat allemaal waren zijn. Generatie op generatie, tot op de dag van vandaag. U schrijft uw verhaal toch ook wel op? Ik help u er graag bij.

Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Drie tips om herinneringen door te geven.

Wat is waarheid in uw verhaal?

“Maar wat als mijn broer zegt dat het anders was dan ik denk?” Zulke vragen krijg ik. Over wat er nu vroeger echt gebeurde en wat niet,wat waarheid is, en hoe het kan dat je herinneringen soms niet van jou zijn.

Geheugen

Ja, dat laatste kan. Als iemand je herhaaldelijk vertelt dat je als kind altijd veel lachte, neem je dat als het ware als een herinnering in je geheugen op.
Inderdaad, herinneringen zijn niet altijd betrouwbaar.
Waarheid kan vloeibaar zijn.

Mijn zusje koesterde lang een foto waarop ze als kleutertje op schoot zat bij Sinterklaas. Toen bleek dat het een ander kindje was. Zoiets komt vaak voor. Wat te doen?
Eenvoudig. Op onderzoek gaan in uzelf. Alle herinneringen die u heeft, bezit u met een reden:

het is in uw leven gebeurd en u heeft het onthouden, om wat voor reden dan ook
de herinnering is voor een ander belangrijk geweest om aan u door te geven
(en ja, dan is het een puzzel: hoe komt u aan deze of die herinnering?)
u heeft de herinnering in latere jaren gemaakt om een andere herinnering toe te dekken,
het evenwicht: als u een bang kind was, zijn moeilijke herinneringen krachtiger aanwezig dan herinneringen aan fijne momenten, daar kunt u dan misschien niet zo goed ‘bij’
anders

Het is een beetje filosofie, en dat komt omdat ik de afgelopen week nogal veel over herinneringen heb gesproken met mensen. En over hypnose, om meer te kunnen herinneren, maar dat vind ik griezelig. En ook over terugkijken op herinneringen.
Leren kijken maakt innerlijk rijk.

Verwarrend

Dat is mijn zorg over degenen die de film De Oost zien.
Het is fictie gebaseerd op de werkelijkheid.
Verwarrend.
Iedereen die zonder kennis van toen kijkt, denkt dat het een honderd procent realistische weergave is. Wat het niet is, dus.
Kijken met wantrouwen is dan het beste.

Innerlijke rijkdom

Als u uw levensverhaal gaat schrijven, is het leuk om ook uw herinneringen een beetje te wantrouwen. Schrijf ze gewoon op, kijk ernaar en denk dan:

Hoe oud was ik toen?
Heb ik dat echt meegemaakt?
Wat gebeurde er nog meer?
Wie waren er ook bij?

Probeer af en toe als een buitenstaander naar uw herinneringen te kijken, dan ziet u meer.

Ik herinnerde me lange tijd dat mijn grootvader enorme grote rozen kweekte, en dat ik een keer mijn gezicht in een lila roos duwde die zo groot was dat mijn hele gezicht erin verdween. Die geur, heerlijk. En dat fluwelige gevoel op mijn wangen.
Later keek ik als buitenstaander naar deze herinnering en ik snapte opeens iets: die roos was helemaal niet zo groot, ik had een klein kindergezicht.
De herinnering bleef, maar ik begrijp het nu beter.
Dat gun ik u ook.
Weten wat er was en waarom het zo was.

Dat is innerlijke rijkdom.

Over de Indische Schrijfschool

Foto’s

Contact

Download het gratis e-book

Hoe begin ik? 5 gouden tips