Waarom njai Aïma zich niet liet wegsturen
Aïma is een njai, een concubine, ze is met Theodoor van de Elst met wie ze een kind heeft. Dan besluit Theodoor dat hij met de Hollandse Nelly gaat trouwen. Aïma moet weg.
Maar zij wil niet.
Dat is het keerpunt in een ijzingwekkende roman uit 1892, met de opgewekte titel Vrouwen lief en leed onder de tropen. Schrijfster Thérèse Hoven kende Indië en ze kende ook haar lezeressen. Al te explicitiete verhalen kon niet. Uitgevers wilden dat niet publiceren.
Dus ze verpakt wat ze wil zeggen in een tot op zekere hoogte feel good verhaal. Dat zie ik meer gebeuren in zogeheten damesromans. Ze zijn voor en door dames geschreven, dus vrouwen die zich boeken konden (of mochten) veroorloven, die enige kennis van de wereld bezaten en ie vermoedelijk beseften dat hun positie een kwetsbare was. Want betaalde betrekkingen voor dames waren zeer schaars. De meeste vrouwen trouwden en werden dan wettelijk en emotioneel afhankelijk van hun echtgenoot.
Wat te doen, als zo’n man dan tegenvalt?
Dat staat allemaal fraai verpakt te lezen in de damesromans. In die verpakking bevindt zich nuttige informatie, waar je als vrouw zijnde iets mee kunt, als je durft.
Bamboe
Thérèse Hoven vertelt dat Aïma als kokki in huis is nadat Theodoor met Nelly is getrouwd. Ze is overgegaan op een langzame, onomkeerbare en voor Theodoor zeer pijnlijke moord:
- Uit vrees, dat het ontdekt zou worden, als zij een krachtig middel nam, had zij ’t vergif gebruikt,
- dat het langzaamste, doch tevens het zekerste werkt, nl. de fijne vezeltjes der bamboe.
- Deze verteren niet en veroorzaken langzamerhand een doodelijke maagkwaal.
- Dagelijks had ze een kleine hoeveelheid daarvan in de rijst gemengd, hopende dat de njonja blanda (blanke mevrouw) er ook van eten zou.
- Daar Nelly echter niet van de rijsttafel hield, was zij gespaard gebleven.
Zo moet dat dus: bamboevezeltjes door het eten. Mogelijk zijn het de bamboehaartjes, die aan de binnenkant groeien; ik heb daar verschillende verhalen over gehoord.
Het middel werkt langzaam. De vezels gaan vastzitten in de organen en verteren die langzaam, zoals ook de wrok in de ander een verterend effect heeft.
Zo begreep ik hoe boos Aïma moet zijn geweest. Ze wil die Theodoor zien lijden, langdurend en ellendig. Theodoor sterft:
- De benauwdheden namen in hevigheid toe en volgden elkander sneller op naarmate het einde naderde.
Nelly is weduwe. Aïma heeft gif genomen.
Ik las het en dacht: Ja, zo gaan die dingen. En ik dacht: bamboe is in Indië altijd voorhanden, en duur is het niet. Dat zullen de lezeressen destijds ook hebben gedacht.
Dr. Amir
Uit het Bataviaasch Nieuwsblad.
Ik vermoed dat damesromans destijds niet gelezen werden door de heren der wetenschap. Want in De Locomotief van juli 1932 kom ik het verslag tegen van de lezing door dr Amir, over het onderwerp ‘De vrouw en de misdaad.’ Dr Amir is ‘specialist op het gebied van zenuw- en zielsziekten te Batavia.’ Hij is druk met lezingen geven, adviezen verstrekken, de man is een expert, een autoriteit.
De dokter weet dat vrouwen minder crimineel zijn dan mannen, dat komt door: ‘de beschutting van het milieu, de geringere activiteit en het mindere alcoholmisbruik van de vrouw.’ Verderop blijkt dat hij bedoelt: Europese vrouwen. Want over Aïma en andere vrouwen zegt hij:
Van de eigenaardigheden der inheemsche misdadigster is nog niet veel bekend, zeker is evenwel, dat hierbij, behalve de rasaanleg, nog vele andere factoren als sociale structuur en infectieziekten een rol spelen.
Foei dokter Amir! Al in 1892 legde een bekende schrijfster uit wat de oorzaak van de misdaad kan zijn: niks rasaanleg. Gewoon een zekere Theodoor van de Elst, die dacht een njai weg te kunnen sturen. Oorzaak en gevolg. Je moet je wel in vrouwen en hun lectuur willen verdiepen, natuurlijk.
Praat met mij
Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:
- voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
- over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
- maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.
Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Hoe begin ik? 5 gouden tips waarmee het altijd lukt
Oude Indische romans, dat zijn de romans van voor de oorlog. Ik bedoel van voor de Eerste Wereldoorlog, uit dan wel over Indië.
Soms is een enkele passage al informatief. Ik ben de romans van Thérèse Hoven (1860-1941) aan het herlezen. Een Hollandse schrijfster met tropenervaring. In Nonnie Hubrechts (1900) gaat het over een gezinsdrama. De titelheldin is Jo, een meisje dat uit een overspelige relatie is geboren en lang niet weet bij wie ze thuis hoort. De eigenlijke heldin van het boek is de Indische echtgenote, die haar blijvend liefdevol ondersteunt.
