een eervol bestaan

Het KNIL bereed een Fongers rijwiel

fongersEen Fongers rijwiel, dat was iets. Stevig en solide. Als ik de oude advertenties mag geloven, fietste het halve KNIL op een Fongers. Wat bleek: de fabriek stond in Groningen.  Of er een Fongers op deze foto staat, weet ik helaas niet.

Een vrouw op een fiets

Er zijn nog Fongers rijwielen. Op Marktplaats vind je ze. De fabriek sloot pas in 1970. Fongers zat in Groningen. Daar maakten ze stoere stevige modellen, zonder frivoliteiten, je verwacht niets anders van Groningers. In Indië had Fongers agentschappen waar je een rijwiel kon bestellen. Dat werd vanuit Groningen verzonden, dat duurde weken. Geen wonder dat er toko’s waren die zelf bestelden. Kregen ze een zending binnen, dan was dat reden voor een advertentie in de krant. In het Nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indië van 22 juli 1910 staat een advertentie voor Fongers.

U ziet het: een herenmodel en een damesmodel. Vrouwen fietsten ook. Dat was destijds modern. FIetsen gold als gezond, en dat was een nieuwe kijk op de vrouw. Zij had kennelijk meer nodig in haar leven dan borduren en wachten op een eventuele echtgenoot. Lichaamsbeweging. vitaliteit en in het verlengde ervan zelf beslissen welke route ze in het leven zou nemen. Linksaf of rechtsaf, ze maakte het zelf uit.

Het lijkt iets kleins voor ons in deze tijd, maar denk eens aan de huwelijkswetgeving van die tijd. Trouwde een vrouw, dan moest zij de man in alles gehoorzamen.

Een vrouw die eigen vervoer had, liep het risico gevoelsmatig zelfstandig te worden. Ze wilde vanzelf kortere rokken want dat fietste veiliger. Ja, en of je dan nog getrouwd raakte met die autonome instelling? In deze tijd is de emancipatie van de Europese vrouw ook in Indië groeiende.

Midden op de advertentie staat met kleine letters: ‘In gebruik bij het Nederlandsche- en Nederlandsch-Indische leger’.

Fietsen met wapens

In mijn boek over het KNIL, Een eervol bestaan, heb ik met veel genoegen het reglement opgenomen dat Frits van Daalen, dan nog gouverneur van Atjeh, publiceerde in het  Indisch Militair Tijdschrift (1908). Zijn ‘Instructies voor het tactisch gebruik van de Wielrijderbrigades in Atjèh en Onderhoorigheden’ geven een goed inzicht in de problematiek die door het fietsen ontstond, want ja, wat als de vijand een vrijwel onzichtbare rotandraad over de weg had gespannen? En waar bleef de klewang tijdens het fietsen? Van Daalen wist raad en had zeventien instructies paraat, waarvan ik er hier een aantal citeer:

1. De wielrijdersbrigades zijn bestemd voor patrouilledienst. Zij kunnen ook worden gebezigd voor politie- en ordonnansendienst.

2. Zij zoeken haar kracht vooral in snelle verplaatsing. Hoofddoel is zoo spoedig mogelijk plaatsen bereiken waar kwaadwilligen zijn gesignaleerd of dezen den terugtocht afsnijden.

3. Als regel wordt op het rijwiel uitgerukt. De commandant moet in het algemeen ervan doordrongen zijn, dat – ofschoon het voordeel van snelle verplaatsing niet lichtvaardig mag worden prijsgegeven – opgezeten de brigade vrijwel weerloos is.

12. De voorste wielrijder moet, in het bijzonder bij nacht, zijne aandacht vestigen op den weg, daar door aangebrachte hindernissen – een gespannen touw of rotan over – en kleine coupures in den weg – zijne vaart plotseling kan worden gestuit en verwarring zoude ontstaan.

13. Bij donkeren nacht wordt niet uitgereden, tenzij het doel zoo ver is verwijderd, dat geruimen tijd zonder bezwaar door den voorsten en
den achtersten man met een brandenden lantaarn kan worden gereden.

14. Bij een onverwachtschen flankaanval op de afgezeten marcheerende brigade, wordt naar beide zijden front gemaakt, het rijwiel, om den eersten aanloop van den aanvaller te breken, met kracht van zich geworpen en de aanval met vuur afgeslagen.

15. Bij een onverwachtschen aanval op de opgezeten brigade, handelt ieder der direct aangevallenen naar omstandigheden en snelt het gedeelte der brigade, waarop de aanval niet is gericht, te hulp, stijgt af, laat het rijwiel los en gaat de aanvallers met het blanke wapen te lijf.

16. De snelheid, waarmede mag worden gereden, is van verschillende omstandigheden afhankelijk, zooals toestand van den weg, nabijheid
van den vijand, tijdstip, waarop een zeker punt bereikt moet zijn, enz. en wordt derhalve door den brigadecommandant bevolen

Er is nog meer, maar u heeft een beeld. Bij nr 14 mis ik het beeld helaas, misschien kan iemand mij uitleggen wat er gebeurt. Ik weet wel: fietsen in de oude tijd, dus voor de oorlog, dat was lang zo eenvoudig niet als het later was.

 

Praat met mij
Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:

  • voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
  • over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
  • maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Hoe begin ik? 5 gouden tips waarmee het altijd lukt

gratis ebook

Koffie en KNIL: komt u ook? (Uitnodiging)

Soms wil een mens weleens rustig zitten met koffie en praten. Gewoon, gezellig. En dan een beetje wandelen. Dus ontspanning en dat het toch ergens over gaat.

Dat kan dus.
Ik kreeg een idee.

Op vrijdagmiddag 22 april 2022 zit ik in Café Batavia te Bronbeek. Ja, nee, het Museum is nog steeds dicht wegens keihard werken aan de volgende vaste tentoonstelling. Maar het landgoed met al die kanonnen en al die standbeelden is open, en wandelen staat vrij.
Daarna of ervoor even naar Café Batavia. Waar ik zit, dat wil zeggen van 1300-1600 uur.

Bronbeek zet gratis koffie en thee klaar en er is ook spekkoek, heb ik vernomen. Ook is er boekverkoop dus als u een gesigneerd KNIL-boek wilt, dan is dit uw kans.
Wanneer bent u eigenlijk voor het laatst op Bronbeek geweest?

Ik was er op 7 april, bij de samenkomst van de vereniging officieren van het Regiment van Heutsz. Toen maakte ik deze video:
(tekst gaat verder onder de video)

Meet en greet

Ja, een meet en greet dus. En wat ik zeg: zoiets gaat twee kanten op. Want ik ben benieuwd wat uw band met het KNIL is, of u familieleden in het KNIL had en vooral, wat u graag zou willen weten. Dat ga ik opschrijven, want ik neem een blocnote en een pen mee.
Bijvoorbeeld:

  •  u wilt weten hoe u het stamboek van uw voorvader (of voormoeder) kunt vinden
  •  u wilt weten bij elke expedities uw familielid zat
  •  u heeft eigenlijk meer belangstelling voor de vrouwen in de kazerne, uw voormoeder
  •  anders, namelijk…

Misschien wilt u gewoon gezellig praten of wat vragen stellen of over iets anders meeten en greeten dat kan ook. Zo krijg ik bijna elke maand wel een mail van een nazaat van een Steurtje, en de nazaat weet dan weinig van wat de voorzaat misschien heeft meegemaakt.
En als de archiefmuis die ik ben, kan ik dan meedenken en wat tips geven.
Ik kijk naar u uit.

Als u een ingewikkelde vraag heeft, is het mischien goed mij van te voren te mailen. Dan kan ik wat opzoeken of erover nadenken.

Vragen

Ik heb zelf ook een vraag aan u. Indisch zijn in het KNIL, hoe was dat vroeger, weet u daar iets van? Dat vraag ik in verband met mijn onderzoek naar Frits van Daalen (1863-1930), de eerste Indische commandant van het KNIL. Ja, lang geleden, maar opmerkingen over een latere generatie kunnen mij helpen in deze of andere richting te denken.
En wat vindt u belangrijk in de geschiedenis waarvan u zegt: “daar zou eens iemand onderzoek naar moeten doen.”

Dus in het kort:
Koffie en KNIL
waar: Café Batavia te Bronbeek Velperweg 147, 6824 MB Arnhem
wanneer: vrijdagmiddag 22 april
hoe laat: 1300-1600 uur

Kost dat? Niks.
U bent van harte welkom.

Ga naar de bovenkant