dick de Hoog - Indische Schrijfschool

Indo-Europeesch Verbond: congres 1935

Indo-Europeesch Verbond: het congres van 1935. Op zaterdag 20 en zondag 21 april hield het Indo-Europeesch Verbond het congres in Semarang, in de lobby van het ‘Hotel du Pavillon’.

Het ledenblad ‘Onze Stem’ opende met een voor mij duizelingwekkende opsomming van afdelingen en hun vertegenwoordigers en het ledental van elke afdeling per 1 april 1935. Geen grap. Daaronder stond dat er 40 afdelingen en 8 correspondentschappen niet waren. Toen voelde ik wat ik verstandelijk al wist: hoe groot dat Indo-Europees Verbond was, de grootste vereniging van Indo-Europeanen in Indie.

De namen

Hieronder de namen, die ik heb overgetikt uit Onze Stem in de hoop dat u iemand van de familie herkent, en dat u dan opeens beseft: o, ik heb nog spullen van het IEV.
Dat is belangrijk want het archief is zoek. Ik weet niet waar dat is. Niemand weet het. Dat is erg, toch? Gezien de betekenis van het IEV als grootste Indische vereniging ooit. Hieronder komen de namen, zoals ze er stonden. Soms zonder initialen. Vraag me niet naar de stemverdelingen, die begrijp ik zelf niet goed.
Na de opsomming ga ik weer terug naar de jaarvergadering, het zestiende congres van het IEV.

Wie er ook waren staat genoteerd nog voordat de voorzitter Dick de Hoog begon te spreken:
‘zeer vele autoriteiten, onder wie: De Gouverneur van Midden-Java, de Plaatselijk Militaire Commandant en de Regent van Semarang, Zoomede vertegenwoordigers der Christelijke Staatkundige Partij en der Vaderlandsche Club, e.a.’
En anderen: dus nog meer.

Voorzitter: de heer F.H. de Hoog
Aanwezig zijn van het Hoofdbestuur de heeren: Th. van Ardenne, Mr. P.A. Blaauw, C.E. Barre, ir. FM Razoux Schultz en E. Davis.

Voorts zijn aanwezig – volgend van het H.B. ontvangen gegevens – de volgende:

Afdeelingen en vertegenwoordigers:

1. Bandoeng
Ir. F.L.H. Dessauvagie
A.G. Florentinus
J.P. Kuiper
Ledental per 1 April 1935: 823
Stemmen: 10

2. Bangik
P.L. Langewaard
Ledental per 1 April 1935 33
Stemmen 1

3. Banjoewangi (Zuid)
Ir. D.H.F. Obertop
Ledental per 1 April 1935: 112
Stemmen: 3

4. Batavia
Mej. J.P.D. de Bruyn
E.H. Boissevain
A. van Tijn
C. Hooogenboom
F.H. Kroet
H.W. Halkema
Ledental per 1 April 1935: 925
Stemmen: 10

5. Blitar
J.J.A. Michel
Brondgeest
Ledental per 1 April 1935: 126
Stemmen: 3

6. Bondowoso
Afd. Djember
Ledental per 1 April 1935: 41
Stemmen: 1

7. Buitenzorg
Dr. Ir J.Th. White
M. R. Bartelds
W. Verheul
Ledental per 1 April 1935: 347
Stemmen: 6

8. Djember
Ir. J. Plantema
Ledental per 1 April 1935: 110
Stemmen: 3

9. Djocja
E.P. van Staden ten Brink
J. Timmerman
Ledental per 1 April 1935: 355
Stemmen: 6

10. Djombang
W.M.L. Londong
Ledental per 1 April 1935: 44
Stemmen: 1

11. Giesting
F.J. Bronkhorst
Ledental per 1 April 1935: 34
Stemmen: 1

12. Grobogan
K. de Lannée de Bétrancourt
Ledental per 1 April 1935: 17
Stemmen: 1

13. Indramajoe
Ir. J.P.N. Jansen
J.J. Abrahams
Ledental per 1 April 1935: 19
Stemmen: 1

14. Kamal
afd. Soerabaia
Ledental per 1 April 1935: 21
Stemmen: 1

15. Kalisat
Afd. Djember
Ledental per 1 April 1935: 31
Stemmen: 1

16. Kedirie
K.A.W. Tol
Ledental per 1 April 1935: 133
Stemmen: 3

17. Kendal
J van Alphen
Ledental per 1 April 1935: 19
Stemmen: 1

18. Koedoes
V.M. Beekveld
C.H. de Wilde
Ledental per 1 April 1935: 53
Stemmen: 2

19. Lawang
afd. Bangil
Ledental per 1 April 1935: 105
Stemmen: 3

20. Madioen
E.E. Zeydel
J.H. Rgier
Ir. J. Knaud
Ledental per 1 April 1935: 194
Stemmen: 4

21. Magelang
J.F. Eysma
E. Steevensz
E. Loing
P.J. Eysenring
F. de la Croix
Ledental per 1 April 1935: 161
Stemmen: 4

22. Makassar
J. Rijnenberg
B.F. Struben
Ledental per 1 April 1935: 481
Stemmen: 7

23. Malang
J.A. van Helsdingen
Ir. J.H. Schijfsma
dr. V. Ph. Leunissen
Ledental per 1 April 1935: 720
Stemmen: 10

24. Mr. Cornelis
E.G.G.R. Ellendt
W.L.A. Vogelsang
H.H.W. Zeylmans van Emmichoven
A.A. Wolterbeek
Ledental per 1 April 1935: 347
Stemmen: 6

26. Modjokerto
J.A. Bommezijn
Ledental per 1 April 1935: 109
Stemmen: 3

27. Oengaran
W.J.J. Kuhbauck
V.E. van Diets
F. Bergman
Ledental per 1 April 1935: 381

28. Padang
C. Bouwens
Ledental per 1 April 1935: 190
Stemmen: 4

29. Pamekasan
H. van Dissel
Ledental per 1 April 1935: 56
Stemmen: 2

30. Paree
Mej. N.B. de Krieger
H. Severing
Ledental per 1 April 1935: 45
Stemmen: 1

31. Pasoeroean
J. Appeldoorn
E.A. Reichman
Ledental per 1 April 1935: 56
Stemmen: 2

32. Pekalongan
B.F. van Bergen
J.W.C. Frederiksz
J .Straub
H.A.A. Deuning
Ledental per 1 April 1935: 125
Stemmen: 3

33. Poerwakarta
Afd. Soebang
Ledental per 1 April 1935: 63
Stemmen: 2

34. Poerwokerto
J.K. van Slee
J.L. Sirag
G.J. den Hartog
W. Kuiper
Ledental per 1 April 1935: 104
Stemmen: 3

35. Poerworedjo
Ir P.J.F. Apentoweil
H.A. Denninghoff Stelling
Ledental per 1 April 1935: 64
Stemmen: 2

36. Rangkas Bitoeng
Leydelmeyer
Ledental per 1 April 1935: 52
Stemmen: 2

37. Salatiga
W.H. de Blaer
F.H. de Bruin
Ledental per 1 April 1935: 171
Stemmen: 3

38. Sidoardjo
W.E. Jansen
Ledental per 1 April 1935: 73
Stemmen: 2

39. Sitoebondo
Afd. Djember
Ledental per 1 April 1935: 58
Stemmen: 2

40. Soebang
L.C. Benting
Ledental per 1 April 1935: 46
Stemmen: 1

41. Soemenep
R.O. Curs
P van Vlaardingen
Ledental per 1 April 1935: 60
Stemmen: 2

42. Soerabaia
W.L. Buurman van Vreeden
H. Back Kolling
Van Eeckhoven
De Groot
Weydemuller jr.
Van Beem
Priester
Gentis
Goldman
Weydemuller sr
Bastiaans
De Jager
Wijnberg
Snell
Van Ligten
Ledental per 1 April 1935: 920
Stemmen: 10

43. Solo
mevr. J.L. van Naerssen
F.A.S. Meng
mr W. Haye
E.J. van Naerssen
C. Metzelaar
J. Havenstroom
V.L. de Lannée de Bétrancourt
F.H. Engelken
G.A. Fransx
H.F.H. Heynen
J.A. Doppert
E. Maandag
Ledental per 1 April 1935: 201
Stemmen: 5

44. Tandjong Enmin
Afd. Batavia
Ledental per 1 April 1935: 40
Stemmen: 1

45. Tasikmalaja
W.J.C. van Dun
H.R. Grootings
Ledental per 1 April 1935: 64
Stemmen: 2

46. Tjepoe
Ir. J.H. Bos
Ledental per 1 April 1935: 98
Stemmen: 2

47. Tjilatjap
J.V.Ch. Wichers
D.R. Mooyaart
I. Kahle
Ledental per 1 April 1935: 49
Stemmen: 1

48. Tjimahi
H.C. Kasper
Ledental per 1 April 1935: 104
Stemmen: 3

49. Toeloeng Agoeng
Afd. Paree
Ledental per 1 April 1935: 33
Stemmen: 1

50. Wonosobo
A.A. Marcks
Ledental per 1 April 1935: 20
Stemmen: 1

Dick de Hoog (Collectie Tropenmuseum)

Crisis in Indië

Het congres van 1935 draaide natuurlijk om de crisis. Het ging slecht in Indië. Voorzitter Dick de Hoog benoemde het ronduit:

Overal achteruitgang, zelfs voor onze kinderen geen werk.

Er waren ontslagen geweest. Salarissen waren gekort. En de gevolgen waren merkbaar: een geest van moedeloosheid, van apathie ook en misschien vooral in de IEV-gelederen. Want het hoofdbestuur, zei De Hoog, had op de inspanningen van het afgelopen jaar veel te horen gekregen:

Wanneer het Hoofdbestuur probeert om in een zekere categorie, van te voren Inheemsche betrekkingen, zij het natuurlijk noodgedwongen, onze jongens onder te brengen, dan is er een partij die zegt: ziet ge, dat Hoofdbestuur van het I.E.V. trapt zijn eigen menschen omlaag; dat probeert te indianiseeren.
Als wij dan daartegenover stellen: ja, maar die menschen wenschen het zelf en er is eigenlijk op het oogenblik niets anders aan te doen, dan antwoordt men, dat zou alleen mogen zijn, als er wel degelijk vooruitzichten voor de jongens waren, maat wat heeft alles te beteeken wanneer er geen vooruitzichten zijn?

Dat laatste is wat woordenspel, maar het pijnpunt was duidelijk: het hoofdbestuur had Indische jongens, Indo-Europese mannen, geholpen aan betrekkingen die vooral voor Inheemse mannen waren. Welke, staat er jammer genoeg niet bij; verderop in de toespraak gaat het over de functie van ‘Inlandsch politie-agent’.
De opmerkingen laten zien, hoezeer het IEV zich bewust was van de status die de achterban bezat. Als iets in Indië belangrijk was, dan was het je plaats kennen en je daarin niet tekort gedaan voelen.
De Hoog zette uitvoering uiteen dat het Studiefonds van het IEV overvraagd was, afwijzingen waren onvermijdelijk ook al leidde dat bij de aanvragers tot boosheid en bedanken voor het lidmaatschap van het IEV. Er waren leden die de Europese school voor hun kinderen niet meer konden betalen, en hulp aan het IEV vroegen. Maar het geld was nu eenmaal snel op, als er zoveel werd aangevraagd.

Onze groep

Veel lichtpuntjes had De Hoog niet te bieden. Er kwamen weer kortingen aan op de salarissen. Minder geld. En waar De Hoog bij de regering protesteerde, werd hem ontevredenheid verweten. Terecht, zegt hij:

Ik zou willen vragen: wanneer wij zien hoe in snelle opeenvolging onze groep is achteruitgegaan, wanneer wij zien hoe onze salarissen zijn omlaag gegaan, hoe alle voorrechten – om het zoo te noemen – welke wij tevoren hadden als genot van behoorlijk pensioen en verlof, omlaag zijn gegaan, dan kan men wel zooveel mogelijk probeeren te zeggen, dat het niet anders kon en dat de omstandigheden dit medebrachten, maar anderzijds kan men dan toch niet voorkomen, dat er een gevoel van ontevredenheid, van zich achtergesteld voelen, zich van onze groep meester maakt?

En ‘onze groep’, dat waren de Indische mensen.
De speech bevat nog veel meer onderwerpen, zoals politieke verhoudingen, omgang en overleg met andere bevolkingsgroepen maar dit sprong eruit: hoe De Hoog aan zijn achterban iets van een weg uit de crisis probeerde te geven, ze te inspireren, nieuwe levensmoed te schenken, met het idee dat aanpakken loonde, en saamhorigheid.
Wat een man.
En toen moest de oorlog nog komen.

Praat met mij
Als u over familie in de oude Indische tijd schrijft, dan hoort daar ook kennis van de historie bij. Zo wordt uw verhaal beter en interessanter om te lezen. Werkt u aan een levensverhaal? Praat met mij:

voor vrijblijvend advies over historische bronnen, zodat u meer informatie vindt
over de opzet van uw project, zodat u het meteen goed aanpakt, dat scheelt enorm veel tijd en hoofdpijn
maak een afspraak voor telefonisch overleg via mijn digitale kalender: klik hier en kijk hoe dat gaat.

Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Hoe begin ik? 5 gouden tips waarmee het altijd lukt

Karel Zaalberg (1873-1928): “Wie en wat is de Indo?”

Wie eind negentiende, begin twintigste eeuw ‘Indo’ zei, dacht meteen aan Karel Zaalberg. De journalist zette zich jarenlang in voor de rechten van de Indische bevolkingsgroep. Bij zijn overlijden in 1928 schreef De Locomotief: ‘Maakten zijn gaven en talenten Zaalberg tot een der besten, die de Indische journalistiek had aan te wijzen, bovenal zal zijn nagedachtenis worden geëerd om zijn karakter.’

Indische man

Over Karel Zaalberg is nog lang niet genoeg geschreven. Ulbe Bosma publiceerde de biografie Journalist en strijden voor de Indo (1997) waarin hij wees op het grote gemis: er is geen persoonlijk archief van Zaalberg overgeleverd, wel duizenden artikelen waaruit de puzzel van zijn leven gemaakt kan worden. Deze biografie verscheen voordat de krantensite Delpher.nl online kwam, dus vermoedelijk is daar nog veel meer te vinden.
De belangrijkste lijn is wel: deze Indische man nam de pen op, maakte carrière als journalist en hij moet duizenden mensen, vooral Indisch, moed en zelfvertrouwen hebben geschonken. Eén persoon, iemand die kansen benutte en kon samenwerken.

Bataviaasch Nieuwsblad

De kans kreeg hij van P.A. Daum, de Hollandse hoofdredacteur van het Bataviaasch Nieuwsblad. Daar kwam Zaalberg ondanks een beperkte opleiding te werken als de rechterhand van Daum. Een training on the job, en wat voor eentje: heel Indië keek naar deze ongewone plaats voor een Indische man. Zaalberg deed het uitstekend. Hij schreef ook voor andere Indische kranten en weekbladen. Zo verbreedde hij het podium dat hij later zo goed wist in te zetten.

Zaalberg vertelt er zelf over in De Locomotief. Als jongen komt hij aan bij Kolff. De boekhouder:
– Zou je lust hebben om hier te werken?
– Jawel meneer, antwoordde de veelbelovende, die, alleen thuis, zich gruwelijk verveelde.
– Kan je dadelijk beginnen?
– Jawel, meneer, was het antwoord van den veelbelovende (zie boven).
– Ga dan maar mee.

Dan begin het: adressen schrijven. Daarna komen de kleine stukjes, dan de artikelen. Hij wil het en hij kan het. Maar: hij krijgt ook de kans. Karel Zaalberg had de gun-factor en kon met iedereen omgaan. Voor een journalist die altijd op zoek is naar nieuws, zijn dat belangrijke eigenschappen. Hoe kwam hij aan nieuws? Kopen van informanten. Of, zoals hij zelf vertelt:

Een ander middel was goede maatjes te worden met de politie, vooral de inlandsche, en dat was niet erg moeilijk.
Had bijv. de assistent-resident of de resident gehoord of gezien van een dobbel-partij, dan ontwikkelde de activiteit der politie zich minstens een week in die richting, en wijl de politie, traditioneel wel veel maar niet alles zag, kon je haar gauw een dienst bewijzen, op ’t spoor brengen van een gokje hier of daar.
Dan ging je mee met de overal; en onder de hand kreeg je van schout of djaksa nog een paar nieuwtjes te hooren er bij.

Indo-Europees Verbond

Na de eeuwwisseling kwamen in de kolonie nieuwe organisaties op, veelal als belangenbehartiger van degenen die in Indië waren geboren – destijds ook wel Indiërs genoemd- , waarbij dus de Indische bevolkingsgroep hoorde. Maar zij kwamen in toenemende mate in de knel, mede door het beleid van de regering. Steeds vaker verloren Indische werknemers hun betrekking aan goedkopere inheemse werknemers. Op 13 juli 1919 beleefde Karel Zaalberg zijn finest hour. Die dag leidde hij de oprichtingsvergadering van het Indo-Europeesch Verbond (IEV), waarvoor maar liefst tweeduizend mensen zich hadden aangemeld. Hij schreef erover:

De grieven, wenschen, verlangens der Indo’s zijn, op de keper beschouwd, van bescheiden aard. De Indo vraagt, los van alle andere overwegingen, zijn plaats in de Indische maatschappij. Een bescheiden plaats in generaal, met de kans op een betere voor wie uitblinken.
Zonder direct toe te geven aan superioriteitswaan vraagt hij, schoon in vele gevallen een product van dien waan zijn plaats naast, gelijkwaardig aan den Nederlander. In hem leeft nog voort de meerderheidsidee, op haar beurt product, zoo men wil, van de thans zoo fel bestreden overheerschers-idee; zijn ras-instinct, zijn behouds-instinct, drijft hem naar vasthouden aan zijn Europeesche afkomst. Historisch verklaarbaar en historisch volkomen juist, evenzoo volkomen juist als natuurlijk gevolg.
De zucht tot zelfbehoud doet den zwakkeren Indo zich klemmen aan den sterkeren Nederlander, want iedere Indo kent uit eigen ervaring en aanschouwing, dat het zich laten gaan in andere richting beteekent het terug zinken tot den zelfkant der Europeesche samenleving, Welke slechts aanknoopings punt vindt inde kampoeng.
Ter vergadering bleek een sterke strooming te bestaan om een verbond te stichten uitsluitend van en voor Indo’s.
Maar zoo gemakkelijk als dit neergeschreven wordt, zoo moeilijk bleek de oplossing.
Wie en wat is de Indo; hoe moet het begrip volkomen zuiver omschreven worden?
En daarbij: moet de stam-verwantschap, laat mij maar zeggen in eersten graad, uitgeschakeld worden?
M.a.w. moest de neiging naar Nederlandschen kant onderdrukt, de hulp van dien kant aanstonds afgewezen worden?
Gezien de van zoovele zijden betoonde belangstelling, kan uit de nieuwe organisatie een krachtig lichaam groeien, waarmede aanstonds rekening dient, te worden gehouden.
Daarover nader uit wijden, lijkt voorbarig;—ieder ziet voor zich de ontwikkeliugs-mogelijkheden. Ik voor mij weet mij, ondanks mijn medewerking, niet vrij van zeker scepticisme,—maar we zullen ons best doen to make the best of it.

Vragen

Zo was en is het altijd: wie zich gaat organiseren, krijgt met lastige vragen te maken. Indo, wat was dat eigenlijk? Bij het IEV vond Zaalberg een sterke medestander in Dick de Hoog, die uitgroeide tot het boegbeeld van de organisatie. De Hoog bezocht in 1928 de gouverneur-generaal De Graeff om over het ‘Indo-belang’ te spreken. De Locomotief publiceerde een verslag waarin onder meer stond:

Wij verwijten der regeering althans haar organen gebrek aan waardeering voor den Indo als landsdienaar en als staatsburger, gebrek aan belangstelling voor zijn positie, zijn behoeften en zijn rechtmatige wenschen, waardoor vooral in deze periode van voortvarende rassenpolitiek een gevoel van achterstelling is gewekt.

Zaalberg moet hier met grimmige tevredenheid kennis van hebben genomen. Ja, ze werden gehoord, maar zou er ook iets veranderen? Dat was januari 1928.
Nauwelijks een maand later, op 13 februari, stierf hij. Pas 53 jaar. Hij liet vrouw en kinderen achter. Alle persen in de kolonie stonden drie minuten stil. Een passend eerbetoon. Op zijn drukbezochte begrafenis prees IEV-man Dick de Hoog zijn vriend, die ‘een fiere Indo was, die zich opgewerkt had door zijn energie en zijn intellect’.

Het Bataviaasch Nieuwsblad schreef: “Zijn gedachtenis zal onder zijn collega’s, en onder zijn Indo-volk, welks belangen hij steeds op het hart droeg, in eere blijven.” Het IEV zou jaren lang in zijn geest verder werken, voor en door Indo-Europeanen in Indië.

Schrijftips
Indisch zijn is niet voor iedereen vanzelfspekend. Per generatie en per persoon is het anders, eigen en dan kan het ook nog eens in de loop van het leven veranderen. Nu noemen vooral de jongere generaties zich ‘Indo’, terwijl 80plussers het veelal hebben over ‘een Indische achtergrond’. Wanneer u over de oude Indische tijd schrijft, zijn de termen van belang. Wilt u daar eens vrijblijvend met mij over telefoneren, klik dan hier voor mijn digitale agenda (er opent dan een nieuwe pagina).

Over de Indische Schrijfschool

Foto’s

Contact

Download het gratis e-book

Hoe begin ik? 5 gouden tips