Des Indes

Waar zou u nog één keer willen eten als het kon?

eten
des Indes By Nationaal Museum van Wereldculturen, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=94207564

Jawel, de restaurants gaan weer open en heel veel mensen zijn nu gelukkig. En ik dacht: stel… stel… dat we echt konden kiezen?

Ik las dat het restaurant Garoeda is overgenomen en gaat veranderen – wel Indisch, geen batik aan de muur. Dat vond ik juist zo sfeervol. Voorbij, voorgoed voorbij, zucht ik. Het bracht me verder terug in het verleden en ik dacht aan eten in het Indische leven. Als u mocht kiezen, waar zou u dan nog een keer gewoon en in vrede willen eten?

A. Des Indes, Batavia

eten
Het is er niet meer, maar ooit was het beroemd. Chic, duur en ook intimiderend, geliefd bij de romanschrijver Louis Couperus. De vader van Rob Nieuwenhuys  was er directeur. Als ik aan Des Indes denk, hoor ik beschaafde geroezemoes, getinkel van bestek en ik zie alleen zeer goed gekleedde mensen. Waarover praten zij? Mogelijk over de laatste ontwikkelingen in de suiker en de tabak, over politiek (altijd moeilijk) en over kennissen (niet roddelen).
Kwaliteit: vier sterren
Gezelligheid: twee (want zo deftig)
Lekker: … (wie weet meer?)

B. Warung

“Niet bij een warung eten,” waarschuwden de oude handboeken. Die waren vooral geschreven voor jonge Hollandse vrouwen die naar de oost gingen. Vrouwen die bang konden zijn voor al dat nieuwe, en die ook in de Hollandse comfortzone moesten blijven. Want zeker voor de Eerste Wereldoorlog gold dat ‘verindischen’ niet de bedoeling was. Eenmaal in Indië, ontdekten sommigen toch ook dat er een wereld bestond buiten de eigen Hollandse bubbel.
Niet iedereen.
Maar het gebeurde.
Toen ik in Indonesië was, zoefde de auto waarin ik zat voorbij de ene na de andere warung. Ik kijken en smachten. In mijn hoofd hoorde ik weer die stem van de handboeken klinken. Wegens dat ik er was voor werk, zat ik op een streng schema, maar tot op de dag van vandaag spijt het me een beetje dat ik niet een keer ’s avonds de benen nam om even lekker te eten.
Kwaliteit: wisselvallig dus altijd spannend
Gezelligheid: super
Lekker: zie kwaliteit

C. Gewoon thuis

eten

Foto: Anonymous – http://hdl.handle.net/1887.1/item:844373, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=104596150

In Semarang liep ik langs het huis van mevrouw Kloppenburg-Versteegh (Bodjongweg 80) en ik zag weer al die oude familiefoto’s voor me. Vrijwel altijd geposeerd. Een nette groep mensen, bij elkaar horend. Nu is er een overvloed aan foto’s van etende mensen. Toen veel minder. Toch jammer, want dat had ik kunnen zien wat er op tafel staat.
Kwaliteit en gezelligheid en lekker lijkt me de top.
Maar misschien romantiseer ik het.
Wat denkt u?

Dit zijn maar drie voorbeelden hoor. U heeft vast een eigen wens. Als u overal kon eten waar u wilde, heden en verleden, waar zou u dan voor kiezen?

Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje hieronder  te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Drie tips om herinneringen door te geven.


levensverhaal

Over de Roemer Visscher Vereeniging in Indië

Afdeling Batavia in Des Indes, 1937

Afdeling Batavia in Des Indes, 1937

Hoe zat het eigenlijk met de vrouwenbeweging in Indië? Vrij goed. Na 1900 kwamen er steeds meer vrouwen die hun eigen geld verdienden. Een nieuwe, zelfstandige generatie, die steun kreeg.

Charlotte

Na 1900 komt de vrouwenbeweging in Nederland op. Die krijgt veel aandacht, terwijl er in Indië net zo goed veel gebeurde. Voorbeeld. We horen altijd over Aletta Jacobs als eerste vrouwelijke arts van Nederland. Maar waarom horen we minder over haar jongere zuster Charlotte Jacobs, de eerste apothecaresse van Indië?

Steun

In Indië bestond sinds 1905 de Roemer Visscher Vereeniging, opgericht in Soerabaja, met als doel het ondersteunen van vrouwen en meisjes die financieel zelfstandig wilden zijn. In de praktijk zou de Vereeniging veel Indische vrouwen ondersteunen.
Er was veel behoefte aan de steun die de Vereeniging bood, zoals:

  • praktische en financiële hulp bij het vinden van een opleiding of cursus
  • stimuleren van vakopleidingen voor vrouwen: vakvrouwen waren een nieuw verschijnsel
  • tehuizen waar alleenstaande vrouwen goedkoop konden wonen of logeren
  • verkoop van handenarbeid en handwerken, alleen door vrouwen gemaakt

Een dergelijke vereniging bestond niet: voor en door vrouwen. Gericht op de financiële zelfstandigheid van vrouwen. Ze hoefden dan niet meer te trouwen met een kostwinner, maar konden zelfstandig zijn en blijven. Dat was een revolutie. Want destijd werd huwelijk en moederschap gezien als de enige echt vrouwelijke bestemming. (Al kon je ook in het klooster gaan)

Uitbreiden

Binnen de korste keren moest de Vereeniging uitbreiden. Er kwamen afdelingen in Batavia, Bandoeng, Medan, Semarang, Palembang, Soerabaja, Madioen, Makassar, Malang, Solo en Buitenzorg. Wanneer er lokaal te weinig bestuursleden werden gevonden, dan kwam er een afdeling.

De afdeling Soerabaja begon een Voorlichting- en Bemiddeling Bureau, een soort arbeidsburo. Andere afdelingen zetten dit ook op. Soerabaja had ook tehuis Plampitan, voor schoolgaande en werkende meisjes en vrouwen.

Ouderwets

Je zou zeggen: dat is een revolutie. Die Roemer Visscher Vereeniging kreeg vast veel weerstand. Dat is het mooie. Juist niet. De bestuursters waren vooral afkomstig uit de zogeheten betere kringen. Beschaafde vrouwen, heette dat toen. En wat je zag in de publiciteit was handwerkverkoop en zorgzaamheid. Dus die beeldvorming was geruststellend ouderwets.

Bataviaasch Nieuwsblad, december 1912

Nieuwe beroepen

Dat vrouwen nieuwe of veelgevraagde beroepen leerden, stond wel in de notulen te lezen. Typelessen en steno bijvoorbeeld waren extreem nuttig gezien de opkomst van de grote kantoren in de steden. Handwerken werd op een hoog niveau gedaan, een mengvorm van ambacht en kunst. Dat handwerk werd goed verkocht, en daarvan hadden vrouwen ook inkomen. In Medan was er een vakschool waar vrouwen onder meer costuumnaaien leerden.

De oorlog maakte ook de werkzaamheden van de Vereeniging moeilijk. Maar niet altijd onmogelijk: de afdeling Batavia lukte het om de hele bezettingstijd door te werken en zo vrouwen blijvend te helpen, vooral met handwerkverkoop. Maar moeilijk was het wel.

Eind jaren 1950 werd besloten tot opheffing van de Roemer Visscher Vereeniging.

Groot netwerk

Het stemt toch tot nadenken. Zo’n vrouwenvereniging die in de loop van ongeveer een halve eeuw honderden, misschien wel duizenden vrouwen heeft geholpen met zelf geld verdienen. En hoe gaat het: als je zelf geholpen bent, ben je sneller geneigd om anderen ook te helpen, omdat je weet hoe welkom het is.

Dus al met al: wat een formidabel groot netwerk moet dat zijn geweest in Indië. Fascinerend, die vrouwenbeweging daar.


Wanneer er een nieuw artikel verschijnt, mail ik een berichtje aan degenen die zich hebben ingeschreven. Dan hoeft u niet te zoeken. Inschrijven kan door op het plaatje hieronder te klikken. Dan krijgt u meteen een ebook cadeau: Drie tips om herinneringen door te geven.

Ga naar de bovenkant